Temat cholesterolu od lat wzbudza kontrowersje w świecie medycznym. Wiodącą praktyką w medycynie akademickiej jest obniżanie statynami wysokich stężeń cholesterolu uznanych za jedną z przyczyn chorób sercowo-naczyniowych. To postępowanie przez niektórych naturopatów-ekstremistów bywa określane nawet mianem ludobójstwa. Ogólnopojęta medycyna naturalna wskazuje, że wysokie poziomy cholesterolu to skutek, a leczyć należy ich przyczynę i jednocześnie chóralnie przeklina statyny zwracając uwagę na ich długą listę skutków ubocznych. Obie strony sporu żonglują przekonującymi argumentami, co dla przeciętnego odbiorcy jest trudne do rozstrzygnięcia. Tak wygląda w skrócie szkodliwa wojenka lipidowa dezinformująca społeczeństwo…
W świetle chronobiologii charakterystyka cholesterolu jest bardziej jednoznaczna, choć miewa rozbieżności i braki, dlatego dalsze badania wydają się nieuniknione. Poniżej przegląd dotychczasowych opracowań dotyczących fizjologicznego rytmu cholesterolu podzielony według klucza:
Biorytm cholesterolu
Należy do tych zjawisk, o których wiemy, że istnieją, ale jeszcze do końca nie znamy ich zasad, co widać w przytoczonych źródłach…
– w nocy cholesterol jest na niskim poziomie, a maksimum osiąga w różnych porach dnia w zależności od wieku, miejsca pochodzenia i lokalizacji
vs.
– leki podawane przed snem z argumentacją, że cholesterol w nocy jest najwyższy
Wyraźna sprzeczność ???
Odpowiedzią może być aktywność enzymów wątrobowych odpowiedzialnych za syntezę cholesterolu: niskie wartości podczas światła, rosnące wieczorem z maksimum o 12.00 po południu. Źródła stanowiące podstawę Chronobiologicznego Kalendarza Zdrowia jako moment najwyższego stężenia cholesterolu LDL podają godzinę 7 rano.
Czynnikiem wpływającym na biorytm cholesterolu są także posiłki:
- potrawy wysokotłuszczowe wymagające żółci do strawienia pobudzają produkcję cholesterolu, który wchodzi w jej skład, ALE dieta o 20%-owej zawartości głównie tłuszczu nasyconego obniża stężenia cholesterolu w badaniach na szczurach
- potrawy wysokocholesterolowe blokują syntezę cholesterolu przez wątrobę
- ograniczanie posiłków (głodówka) blokuje produkcję cholesterolu
Rytm okołodobowy cholesterolu jest częściowo endogenny (wewnątrzustrojowy), gdyż wpływa na niego także czas posiłku. U zwierząt doświadczalnych wszystkie badania dostępne do oceny wskazują na maksymalną syntezę cholesterolu podczas ciemnego (aktywnego) zakresu. Badania na ludziach wskazują, że krążący cholesterol jest niski w nocy, ale czasy maksymalne zmieniają się w ciągu dnia w populacjach różniących się pod względem wieku i pochodzenia etnicznego / lokalizacji geograficznej.
Handbook of cholesterol – 12. Some chronobiological investigations relevant to cholesterol
pol. Podręcznik o cholesterolu – 12. Niektóre badania chronobiologiczne dotyczące cholesterolu
https://www.wageningenacademic.com/doi/abs/10.3920/978-90-8686-821-6_12
W badaniu Sukumaran et al., zidentyfikowano oscylacje okołodobowe w ekspresji genów w białej tkance tłuszczowej myszy, i zbadano regulatorową rolę dobowego doboru czasowego w funkcji tej tkanki. W sumie 190 zestawów sond wykazało różne oscylacje okołodobowe, które zidentyfikowano poprzez wydobycie danych z mikromacierzy. Te zestawy macierzy okołodobowych podzielono na siedem różnych grup czasowych, w których ponad 70% genów wykazało maksymalną ekspresję podczas czuwania (ciemności). Geny te zostały pogrupowane w osiem kategorii funkcjonalnych, które zostały zbadane w kontekście ich czasowej ekspresji. Oscylacje okołodobowe obserwowano również w pomiarach leptyny w osoczu, glukozy, insuliny, kortykosteronu, trójglicerydów, wolnych kwasów tłuszczowych i cholesterolu LDL. Ta oscylacja fizjologicznych rytmów okołodobowych wraz z klasyfikacją funkcjonalną wspomnianych genów sugeruje ważną rolę rytmów okołodobowych w kontrolowaniu różnych funkcji w białej tkance tłuszczowej, w tym adipogenezie, metabolizmie energetycznym i regulacji układu odpornościowego.
Application of Bioinformatics in Chronobiology Research
pol. Zastosowanie bioinformatyki w badaniach chronobiologicznych
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3800665/
Rytmy okołodobowe reduktazy HMG-CoA i 7a-hydroksylazy cholesterolowej (niskie wartości podczas światła, rosnące wieczorem z maksimum o 12.00 po południu) badano na szczurach w różnych warunkach. Wewnątrzżołądkowe podawanie kolestyraminy (żywicy absorbującej kwas żółciowy) prowadzi do zwiększenia rytmu obu enzymów. Karmienie kwasem cholowym (lub cholesterolem) zmniejsza aktywność obu enzymów (reduktazy HMG-CoA i cholesterolu – 7a-hydroksylazy, odpowiednio). U głodzonych szczurów aktywność enzymów jest również obniżana; tłumiony rytm powraca po 24 godzinach. Dieta o zawartości tłuszczu 20% (głównie z nasyconymi kwasami tłuszczowymi) znacznie obniża wysokie wartości.
The circadian rhythm of synthesis and catabolism of cholesterol
pol. Rytm dobowy syntezy i katabolizmu cholesterolu
https://link.springer.com/article/10.1007/BF00340534
Leki na cholesterol w świetle chronobiologii
Specyfiki krótkodziałające wykazują największą efektywność przyjmowane przed snem.
W latach 70. XX wieku dane naukowe gromadziły się, by poprzeć ideę, że czas ekspozycji na toksyny, promienie rentgenowskie lub leki może zmienić działanie tych czynników. Badacze odkryli, że enzym spowalniający syntezę cholesterolu u szczurów jest najbardziej aktywny w nocy. W ciągu następnych kilku lat naukowcy badali regulację cholesterolu u ludzi i testowali efekty podawania leków obniżających poziom cholesterolu o różnych porach dnia. Krótkodziałające leki, takie jak simwastatyna są najskuteczniejsze, gdy są przyjmowane przed snem. W związku z tym FDA od dawna zaleca przyjmowanie takich leków wieczorem.
Circadian Rhythms Influence Treatment Effects
pol. Rytmy okołodobowe wpływają na efekty leczenia
https://www.the-scientist.com/features/circadian-rhythms-influence-treatment-effects-31746
Badania dotyczące zegara biologicznego pomogły naukowcom poprawić ochronę zdrowia populacji. Wiele leków dostępnych obecnie na rynku działa najlepiej, gdy są przyjmowane we właściwym czasie. Na przykład niektóre leki na obniżenie cholesterolu przyjmowane są w nocy, ponieważ poziomy enzymu, w który celują są wówczas najwyższe. To samo dotyczy aspiryny o niskiej dawce stosowanej do obniżenia ciśnienia krwi.
Nobel prizes 2017: everything you need to know about circadian rhythms
pol. Nagrody Nobla 2017: wszystko, co musisz wiedzieć o rytmach okołodobowych
https://www.theguardian.com/science/2017/oct/02/nobel-prizes-2017-everything-you-need-to-know-about-circadian-rhythms
Lek Dariusa miał obniżyć poziom cholesterolu poprzez hamowanie ilości cholesterolu wytwarzanego przez wątrobę. Okazuje się, że wątroba produkuje większość cholesterolu w nocy, a nie w ciągu dnia. Dlatego lek jest znacznie skuteczniejszy, gdy przyjmuje się go w nocy, a nie rano. Wiele leków działa w ten sposób, a ich skuteczność może być silnie zaburzona przez niewłaściwy moment podania.
Chronobiology: Definition & Examples
pol. Chronobiologia: Definicja i przykłady
https://study.com/academy/lesson/chronobiology-definition-examples.html
Pora roku a cholesterol
Zimą stężenia cholesterolu są wyższe, gdyż tarczyca produkuje mniej hormonów kontrolujących metabolizm, co sprzyja odkładaniu się tkanki tłuszczowej. Ten niekorzystny proces nasila ograniczony ruch fizyczny w zimnych miesiącach roku.
Natomiast niedobór słońca obniża poziom hormonu sytości. Powstaje naturalna potrzeba na wysokokaloryczny, tłustszy jadłospis, którego organizm potrzebuje do rekompensaty strat ciepła w warunkach niskich temperatur.
Badania dotyczące sezonowej zmienności poziomu cholesterolu wykazały najwyższy poziom cholesterolu całkowitego i cholesterolu lipoprotein o niskiej gęstości w okresie zimowym. Badania podłużne sezonowej zmienności poziomów lipidów u 517 zdrowych ochotników z organizacji zajmującej się ochroną zdrowia w centrum Massachusetts ujawniły szerokość sezonowej zmienności 3,9 mg/dl u mężczyzn, ze szczytem w grudniu i 5,4 mg/dl u kobiet, ze szczytem w styczniu. Jednostkowa amplituda była większa u uczestników z hipercholesterolemią w porównaniu z uczestnikami z prawidłowym poziomem cholesterolu. Ponadto, o 22% więcej uczestników miało poziom cholesterolu całkowitego na poziomie 240 mg/dl lub więcej w okresie zimowym niż latem.
Chronobiology and Cardiovascular Diseases, An Issue of Heart Failure Clinics
pol. Chronobiologia i choroby sercowo-naczyniowe. Problem klinik niewydolności serca
https://books.google.pl/books?id=Ang2DwAAQBAJ&pg=PT72&lpg=PT72&dq=cholesterol&source=bl&ots=LKBwTy7lxS&sig=YtkuNoGzJBvwDyEiF3CLeiE9e6U&hl=pl&sa=X&ved=2ahUKEwjj2uPB1pLfAhXKaVAKHYX5BgE4ChDoATADegQIBhAB#v=onepage&q=cholesterol&f=false
Badania powadzone od lat 30. XX wieku wykazują zmiany sezonowe w poziomach cholesterolu. Statystycznie znaczące sezonowe zmiany w poziomie lipidów znaleziono u osób bez względu na kraj, w którym badania zostały przeprowadzone i niezależnie od wieku, płci, pochodzenia etnicznego i wyjściowego poziomu lipidów osoby badanej. Chociaż nie wszystkie badania były w pełni zgodne w kwestii amplitudy (stopień zmiany sezonowej) lub miesiąca najwyższego stężenia lipidów, w większości badań można znaleźć wyraźną różnicę między zimą a latem.
Seasonal Variations of Selected Cardiovascular Risk Factors – Gregory S. Kelly, ND
pol. Sezonowe wariacje wybranych czynników ryzyka sercowo-naczyniowego
https://pdfs.semanticscholar.org/0a8b/209619c521931c857aa4025c2a94fd01c987.pdf
Więcej » Zimowe zalecenia prozdrowotne
Ważne zmiany stężeń lipidów związane z miesiączką (!)
Więcej estrogenu podczas menstruacji oznacza 2 rzeczy:
- więcej dobrego, kardioochronnego cholesterolu HDL
- mniej cholesterolu całkowitego, złego LDL i trójglicerydów
Innymi słowy, właściwy moment pomiaru stężenia cholesterolu u kobiet miesiączkujących powinien uwzględniać cykl menstruacji. W innym przypadku wynik badania może być bezużyteczny.
Naukowcy odkryli, że wraz ze wzrostem poziomu estrogenu wzrasta również poziom cholesterolu o dużej gęstości (HDL), osiągając najwyższą wartość w czasie owulacji. Uważa się, że cholesterol HDL chroni przed chorobami serca. Natomiast poziom cholesterolu całkowitego, lipoprotein o niskiej gęstości (LDL) oraz trójglicerydów zmniejszył się wraz ze wzrostem poziomu estrogenu. Spadek nie jest natychmiastowy, rozpoczyna się kilka dni po szczycie estrogenu w owulacji. Poziom cholesterolu całkowitego, cholesterolu LDL i trójglicerydów osiąga najniższy poziom tuż przed rozpoczęciem menstruacji. Dalsze badania mogą pomóc w określeniu optymalnego punktu w cyklu, w którym lekarze będą mierzyć poziomy cholesterolu u kobiet i pomóc klinicystom w opracowaniu znormalizowanych procedur pomiaru cholesterolu u kobiet przed menopauzą i określenia ryzyka ich choroby serca.
Women’s cholesterol levels vary with phase of menstrual cycle
pol. Poziom cholesterolu u kobiet zależy od fazy cyklu miesiączkowego
https://www.nih.gov/news-events/news-releases/womens-cholesterol-levels-vary-phase-menstrual-cycle
Pracownicy nocni a cholesterol
Osoby aktywne nocą charakteryzują się niekorzystnie zmodyfikowanym rytmem okołodobowym cholesterolu, co wynika z zaburzenia całego metabolizmu.
U osób pracujących w nocy może dochodzić do zanikania rytmiki syntezy białka w odniesieniu do metabolicznych dróg przemian, w tym glukozy, metabolizmu kwasu tłuszczowego oraz metabolizmu cholesterolu, które zostały wykazane w badaniach na gryzoniach.
Chronobiologiczne aspekty ryzyka zdrowotnego u pracowników zmianowych nocnych. mgr Malwina A. Zużewicz, dr n. med. Krystyna Zużewicz
https://www.ciop.pl/CIOPPortalWAR/file/79759/2017033083259&BP_04_2016_12_17.pdf
Cholesterol w chronobiologii – podsumowanie
Wydaje się, że naturalna, fizjologiczna zmienność poziomu cholesterolu powinna być uwzględniona nie tylko w leczeniu, ale także a może między innymi, w diagnostyce, co dotyczy szczególnie miesiączkujących kobiet zagrożonych chorobami sercowo-naczyniowymi.
Według powszechnej opinii biorytm produkcji cholesterolu przez wątrobę można efektywnie kontrolować, stymulować poprzez umiejętnie skonstruowany jadłospis wykorzystujący zasadę blokady syntezy cholesterolu wewnątrzustrojowego przez cholesterol podany z zewnątrz.
